UŻYWANIE STETOSKOPU

Sposób używania, przechowywania, noszenia, mycia i konserwacji stetoskopu decyduje o jego przydatności do badań diagnostycznych oraz okresie jego użytkowania. Nawet prawidłowo konserwowany i myty powinien być po pewnym czasie wymieniony lub poddany zabiegom specjalistycznego serwisu. Komplikacja wewnętrznych kanałów nie daje możliwości ich dokładnego oczyszczenia bez pełnego demontażu części. Zwykle należy dodatkowo wymienić dren i końcówki uszne. Doświadczenia serwisowe wskazują, że wewnętrzne kanały akustyczne w lirze, drenie i głowicy kilkuletniego stetoskopu zawierają duże ilości mazistych zanieczyszczeń. Mogą one tłumić przepływ dźwięków pogarszając z czasem jakość osłuchu. Są również siedliskiem drobnoustrojów i bakterii.

ZASADY POSŁUGIWANIA SIĘ STETOSKOPEM

1. Mycie i dezynfekcja stetoskopu

Zakażenia w placówkach medycznych stanowią poważny problem. Drobnoustroje mogą być przenoszone przez narzędzia diagnostyczne. Należy stosować zasadę , że każdy badany pacjent jest potencjalnie zakaźny!  Do metod profilaktycznych zaliczamy mycie i dezynfekcję stetoskopu. Mycie wykonujemy przy użyciu ciepłej wody z detergentem, najlepiej przecierając mokrą szmatką wszystkie elementy. Głowicę i membranę traktować ostrożnie unikając nadmiaru wody. Oliwki najlepiej odkręcić od liry i dokładnie umyć mydłem spłukując pod bieżącą wodą. Wytrzeć i wysuszyć przed dokręceniem. W celu dezynfekcji stosujemy alkohol izopropylowy lub etylowy kilkakrotnie przecierając stetoskop nasączonym tamponem z waty. Opisane czynności powinny być wykonywane możliwie najczęściej i regularnie. Nie używamy do mycia rozpuszczalników organicznych, nie stosujemy sterylizatorów termicznych (możliwe uszkodzenia części z tworzyw sztucznych).

2. Dociskanie głowicy do ciała

W trakcie badania głowica powinna być dociśnięta do ciała w sposób zdecydowany tak, aby membrana miała pewny i szczelny kontakt z powierzchnią skóry lecz bez stosowania nadmiernej siły pozostawiając membranie konieczną do pracy swobodę ruchu. Starajmy się wypracować w dłoni takie wyczucie nacisku głowicy, które zapewni najgłośniejszy sygnał akustyczny. Istnieje zależność pomiędzy siłą dociśnięcia membrany do ciała a częstotliwością odbieranych dźwięków. Przy delikatnym kontakcie membrany z ciałem badanego pacjenta wyraźniej słyszalne są dźwięki o niskiej częstotliwości, mocniejszy nacisk powoduje ich wytłumienie i  głośniej słyszymy średnie i wysokie częstotliwości. Zasada ta dotyczy stetoskopów, w których stosuje się system membrany zawieszonej (lub inaczej zwanej pływającą). Polega on na mocowaniu membrany do głowicy przy pomocy elastycznego, miękkiego pierścienia co zapewnia jej swobodę ugięcia. Obecnie system ten stosuje większość producentów stetoskopów.

3. Zakładanie liry stetoskopu

Sprawa niby oczywista, ale wielu początkujących użytkowników nie zwraca uwagi na fakt, że ramiona liry są ustawione pod pewnym kątem, który ma zapewnić właściwe ułożenie oliwki usznej względem osi kanału słuchowego. Są więc możliwe dwa nałożenia liry na uszy: jedno złe drugie dobre. Jeżeli lira jest źle założona otwory wlotowe w miękkich oliwkach ulegają deformacji i przymykaniu skutkiem czego następuje tłumienie dźwięku docierającego do naszych uszu. Siła zwierania ramion liry stetoskopu może być regulowana poprzez rozginanie sprężyny. Jeżeli jest ona za duża należy rozciągnąć/ rozgiąć ramiona liry do momentu uzyskania właściwego naprężenia. Jeżeli jest zbyt słaba należy ramiona liry ściągnąć/ złożyć krzyżując do wewnątrz. Czynność tę należy wykonywać ostrożnie i stopniowo, nie stosując nadmiernej siły. Nie należy tego robić zbyt często, gdyż sprężyna zostanie osłabiona i może ulec złamaniu.

4. Noszenie stetoskopu.

Jeżeli chcemy posługiwać się stetoskopem długi czas nie nośmy go na gołej szyi ! Dreny akustyczne i końcówki uszne wykonywane są ze zmiękczonego PCV. To tworzywo ma szereg zalet. Ma odpowiednią wytrzymałość i elastyczność, szklistą i łatwą do umycia powierzchnię, doskonale się barwi. Odpowiedniej grubości ścianki drenów znakomicie tłumią zewnętrzne zakłócenia. Jest również odporne na wiele agresywnych substancji chemicznych. Niestety w długotrwałym kontakcie z tłustą, lipidową wydzieliną na ludzkiej skórze traci swoje właściwości i twardnieje. Charakterystyczne jest, że stwardnieniu ulega w tym przypadku środkowa część drenu. Dalsze używanie stetoskopu powoduje, że w miejscu tym dren zwykle pęka. Częste mycie powierzchni drenu ciepłą wodą z detergentem ogranicza to zjawisko, jednak najlepiej jest pamiętać, aby stetoskop "leżał" na kołnierzyku fartucha lub w jego kieszeni. To samo zjawisko dotyczy również miękkich oliwek, których czas użytkowania w stanie elastycznym jest uzależniony od częstotliwości ich mycia i składu wydzieliny skórnej użytkownika.

5. Używanie futerału

Stetoskop jest wrażliwy na uszkodzenia. Odgnieciona przez klucze w torebce membrana stetoskopu nadaje się tylko do wymiany. Wszelkie mechaniczne defekty wynikające z uderzenia, zagniecenia, odkształcenia, etc niszczą stetoskop. Zetknięcie drenu z tuszem pieczątki czy długopisu nieodwracalnie plami jego powierzchnię. Kurz, paprochy, zasuszone muchy i komary dostające się do wnętrza falowodu skutecznie tłumią dźwięki i podstępnie ograniczają jakość osłuchiwania. Te zagrożenia są oczywiste, ale mało kto zdaje sobie sprawę, że futerał stetoskopu pełni również rolę termicznej ochrony, gdy z zimowej, mroźnej "ulicy" wchodzimy do ciepłego wnętrza. Otwarty kontakt zmrożonej, metalowej głowicy z ciepłym powietrzem natychmiast skutkuje kropelkami rosy we wnętrzu instrumentu. W połączeniu z kurzem i innymi zanieczyszczeniami powstaje paskudne "błotko" zatykające wszystko.

TYPOWE USZKODZENIA STETOSKOPU

- Uszkodzenie membrany stetoskopu - wszelkie mechaniczne defekty membrany wynikające z zagniecenia, przełamania, przedziurawienia powodują, że traci ona swoje właściwości użytkowe i nadaje się jedynie do wymiany.

- Uszkodzenie miękkiego pierścienia głowicy - "ocieplające" obrzeża membrany i lejka czyli pierścienie z syntetycznej gumy zakładane na głowicę, jeżeli zostały mechanicznie uszkodzone powinny być wymienione na nowe.

- Defekt przełącznika głowicy - dwustronne głowice stetoskopu pracujące w trybie membrany lub lejka posiadają przełącznik trybu pracy działający na zasadzie zaworu. Obrót głowicy wokół osi tłoczka o 180 stopni powoduje przełączenie wyczuwane delikatnym "kliknięciem". Bardzo rzadko, ale zdarza się uszkodzenie przełącznika objawiające się jego zablokowaniem lub odwrotnie brakiem blokady powodującym swobodny obrót głowicy. Jest to niestety usterka nienaprawialna.

- Twardnienie drenu stetoskopu - powodem jest niewłaściwe noszenie stetoskopu w wyniku czego dren styka się bezpośrednio ze skórą szyi. Dren nieodwracalnie zmieniony nadaje się tylko do wymiany.

- Odkształcenia, zagniecenia drenu stetoskopu - zdarza się, że w wyniku długiego przechowywania stetoskopu w stałym ułożeniu dren ulega odkształceniu lub zagnieceniu. Z reguły po pewnym czasie używania stetoskop wraca do normalnego kształtu. Jeżeli jednak zagniecenie jest trwałe możemy je usunąć umieszczając dren na 3-4 minuty we wrzącej wodzie. Oczywiście zanurzamy jedynie uszkodzony fragment drenu dbając o to, aby woda nie dostała się do wnętrza instrumentu.

- Pęknięcie sprężyny liry stetoskopu - usterka jest natychmiast wyczuwalna i uniemożliwia założenie liry. Pęknięcie sprężyny nie jest niebezpieczne dla użytkownika o ile stetoskop wyposażony jest w system wewnętrznej sprężyny czyli sprężyny ukrytej w drenie. Usterka jest nienaprawialna i wymaga wymiany liry z drenem. Zwykle do takiego uszkodzenia dochodzi z powodu niewłaściwego lub zbyt częstego regulowania naprężenia liry. Regulacja sprężyny powinna być wykonywane stopniowo, bez użycia nadmiernej siły i zbyt mocnego "przeginania" ramion liry.

NAPRAWA STETOSKOPU - PORADY SERWISOWE

W codziennej praktyce korzystania ze stetoskopu może zachodzić potrzeba wykonania czynności serwisowych. Stetoskop nie jest narzędziem technicznie zbytnio skomplikowanym i użytkownik obdarzony zwykłymi manualnymi zdolnościami jest w stanie samodzielnie dokonać prostych napraw. Wymiana uszkodzonych elementów jest możliwa, gdy mamy zapewniony dostęp do oryginalnych części zamiennych. Większość elementów stetoskopu ma specyficzne wymiary lub kształt właściwy dla konstrukcji konkretnego producenta i tzw. zamienniki nie znajdują zwykle zastosowania. System mocowania oliwek, średnica membrany, rozmiary i profil miękkich pierścieni głowicy, wymiary tłoczka głowicy, itd wymagają zastosowania oryginalnych części i to decyduje o skutecznej naprawie.

Zwykle producent dostarcza wraz z nowym stetoskopem komplet drobnych części zamiennych, w zestawie znajdują się zapasowe końcówki uszne, membrana, pierścień membrany i lejka. Warto sprawdzić na etapie zakupu stetoskopu czy sprzedawca zapewnia dostępność części zamiennych i jaki jest ich koszt. Brak dostępu do "drobnej" części może warunkować dalsze używanie stetoskopu. Bywa to kłopotliwe i irytujące.

Poważniejsze naprawy należy zlecić do serwisu producenta. Wymianie praktycznie podlegają wszystkie elementy stetoskopu poza głowicą. Trwałe uszkodzenie mechanizmu głowicy oznacza konieczność wymiany całego stetoskopu.

Wymiana miękkich końcówek usznych/oliwek

W stetoskopach SPL™ oliwka z lirą łączona jest poprzez nakręcenie. Oliwka zbudowana jest z dwóch części : zewnętrznej w kształcie balonika wykonanej ze zmiękczonego PVC oraz z wewnętrznej, gwintowanej twardej tulejki (metalowej lub plastikowej). Obie te części chociaż spasowane bardzo szczelnie pozostają względem siebie ruchome. Kręcenie zewnętrzną częścią oliwki nie powoduje jej odkręcenia od liry. W celu odkręcenia oliwki należy dokonać obrotu tulejki wewnętrznej.  W zależności od siły z jaką dokręcono oliwkę można to wykonać palcami - mocno ściskając oliwkę lub używając płaskich szczypiec ściskając kołnierz tulejki wystający poza część miękką.

Połączenie przez nakręcanie zapewnia możliwość wielokrotnego zdejmowania i zakładania oliwek na lirę. Pozwala to na oddzielne umycie i wysuszenie końcówek usznych i zachowanie ich czystości. Należy systematycznie kontrolować stan przykręcenia oliwek do liry, gdyż słabo dokręcone lubią się gubić.

Wymiana membrany stetoskopu

Membrana jest połączona z głowicą przy pomocy elastycznego pierścienia z syntetycznej gumy. Pierścień opasuje czaszę głowicy i lekko dociskając membranę do metalowej powierzchni utrzymuje ją w stałym położeniu. Kształt przekroju pierścienia idealnie odpowiada profilowi podtoczenia krawędzi głowicy dzięki czemu obydwa elementy są solidnie połączone. Po nałożeniu na obrzeże głowicy pierścień ulega lekkiemu rozciągnięciu i naprężeniu. Wymiana membrany rozpoczyna się od zdjęcia pierścienia. Przytrzymując głowicę jedną ręką należy palcami drugiej ręki mocno ścisnąć pierścień z dowolnej strony i rozciągając go zsunąć z głowicy. Jeżeli są kłopoty z odciągnięciem pierścienia można sobie pomóc delikatnie podważając go narzędziem o łagodnych krawędziach. Podobna technika dotyczy również wymiany pierścienia lejka. W obydwu przypadkach nie należy stosować zbytniej siły, aby nie uszkodzić wymienianego elementu. 

W trakcie wymiany membrany warto dokonać konserwacji i dezynfekcji głowicy. Wskazane jest oczyszczenie obrotowego tłoczka oraz jego ponowne lekkie przesmarowanie. Najlepiej użyć w tym celu oliwkę do maszyn. Nie stosować stałych smarów.

Dren STANDARD montowany z lirą z odkrytą sprężyną wymienimy najłatwiej. Te części są niezależne i połączone na wcisk. Ich demontaż/montaż nie stanowi problemu. Dreny Standard są zwykle na wyposażeniu prostych stetoskopów z płaską, jednostronną głowicą.

Jeżeli mamy dokonać wymiany drenu współpracującego z lirą z wewnętrzną sprężyną naprawa jest trudniejsza. Należy oddzielić stary dren od liry. Jeżeli jego ramiona są "zapieczone" na rurkach można je ostrożnie skroić nożem. Lira powinna zostać dobrze umyta, odkażona i lekko natłuszczona oliwką lub najlepiej olejem silikonowym. Bezpośrednio przed montażem ramiona nowego drenu musimy podgrzać w celu zwiększenia jego elastyczności. W warunkach "domowych" najbezpieczniej jest zanurzyć górę drenu w szklance z wrzątkiem na 3-4 minuty. Wodę z wnętrza drenu musimy usunąć.

Dren PROFIL "nawlekamy" na lirę przeciągając go przez jej ramiona do momentu właściwego ułożenia co jest łatwo wyczuwalne. Przekrój wewnętrzny drenu w jego górnej części ma specyficzny kształt. Kanał akustyczny i kanał do posadowienia sprężyny sąsiadują ze sobą, lecz kształt kanału powoduje, że sprężyna jest "uwięziona" na swoim miejscu i nie może przesłaniać kanału akustycznego. Takie rozwiązanie konstrukcyjne wyróżnia nasz dren PROFIL od podobnych wyrobów stosownych w stetoskopach innych producentów, gdzie z reguły sprężyna jest swobodnie umieszczona w kołowym przekroju wewnętrznego kanału. Potocznie dreny o takim kształcie nazywane są typu Littmann. Nasz ze względu na oryginalną konstrukcję nazwaliśmy typem PROFIL.

Dren SUPRIMA i dren CARDIO, jako części zamienne, są proponowane do sprzedaży w stanie zmontowanym z lirą. Wynika to z dużego ryzyka, że montaż drenu z lirą we własnym zakresie, może skutkować uszkodzeniem drenu. Uszkodzenie to jest groźne, gdyż dotyczy wnętrza drenu i pozostaje niewidoczne dla użytkownika a może być przyczyną tłumienia sygnału akustycznego. W trakcie przewlekania liry przez dren może dojść do naderwania delikatnej ścianki odgraniczającej kanał akustyczny od całkowicie odrębnego kanału w jakim jest posadowiona sprężyna liry. Skutkiem tego będzie stłumienie dźwięku docierającego do jednego z uszu. Dodatkowo w drenie CARDIO, poprzez kanał sprężyny może dojść do nieszczelności pomiędzy odseparowanymi, niezależnymi dwoma kanałami akustycznymi. Działanie stetoskopu stanie się niepowtarzalne i nieprawidłowe.

Stetoskop będąc narzędziem pracy powinien być stale sprawny i gotowy do użycia. Konieczność wysłania go do serwisu na okres   ....nastu lub więcej dni stawia lekarza w kłopotliwej sytuacji. Warto wiedzieć, że wiele prostych napraw można wykonać samemu. Posiadamy w stałej sprzedaży wszystkie części zamienne do naszych stetoskopów SPL™ oraz oliwki i dreny do stetoskopów takich firm jak Kamed, Ecomed oraz Yavit.